Vroeg in de ochtend (6.30) gaan er 5 reisgenoten op pad om een reis naar het eiland Naoshima te maken vandaag. Inmiddels zijn we een geoliede machine: lopen snel naar het station; hebben onze treinpas al klaar voor bij de poortjes; checken daar nog even het spoor en lopen naar de coupe’s voor niet gereserveerde stoelplaatsen om daar keurig in een rijtje te wachten tot de trein aankomt. De reis loopt voorspoedig. Bij de haven van Takamatsu moeten we rennen voor de boot, maar we hebben hem gehaald en na 2 uur en drie kwartier reizen staan we op het prachtige eiland Naoshima. Naoshima is een eiland gericht op kunst. Op verschillende plekken staan kunstwerken, en overal zijn kleine galerieën en er zijn een viertal musea. Het beroemdste kunstwerk van het eiland is de gigantische gele pompoen van Yayoi Kusama. Het is één van de vele kunstwerken die deel uit zijn gaan maken van het landschap van Naoshima. We fietsen bijvoorbeeld ook langs een Karel Appel.
Het kunsteiland was oorspronkelijk een eiland waar niet zoveel te beleven was. Een stuk van het eiland is eind jaren 80 opgekocht door Tetsuhiko Fukutake, de CEO van de uitgeverij: Benesse Holdings. Hij besloot om aan de zuidkant van het eiland zijn moderne kunstcollectie te huisvesten. Diverse musea, een beeldentuin en een hotel kwamen op die manier tot stand. Vervolgens kwam het toerisme op gang met meer hotels en winkels. Inmiddels weten zo’n 30.000 bezoekers per jaar het eilandje te vinden. In het Chichu Art Museum, wat we bezoeken, hangen werken van: Claude Monet, James Turrel en Walter de Maria. Het gebouw bevindt zich grotendeels onder de grond, waardoor het bijna opgaat in het landschap. Wat opvalt is dat de gehele ruimte, onderdeel is van het kunstwerk. Bij een aantal werken vraag je je dan ook af: Is dit kunstwerk echt gemaakt op deze ruimte, of is de ruimte gemaakt op het kunstwerk? Monet bekijk je bijvoorbeeld op slofjes, omdat de vloer is opgebouwd uit duizenden dobbelsteentjes; en een ander werk van James Turrel ervaar je op je sokken en maar met zijn achten tegelijkertijd. In het voormalig vissersdorpje Honmura vind je het Art House Project: verlaten woningen verandert in kunstinstallaties. Bijzonder om te zien, dat een eiland zich helemaal aanpast aan de hand van het concept van één persoon.
De anderen mogen vandaag wat later opstaan, want zij vertrekken pas om 9:30u vanaf ons hotel naar Shin-Osaka station om daar de Higway bus naar de Ureshinodai campus te nemen. De reis van 60 minuten naar de Hyogo University of Teacher Education voert ons langs vele rijstvelden en mooie landschappen. Fijn om wat meer van het land te kunnen zien, dan treinstations en metrolijnen.
Bij aankomst worden we vriendelijk ontvangen door Dr Yoshimi Okumura, onze contactpersoon. We worden naar de kantine geleid om samen met een aantal studenten te lunchen. De sfeer is erg gemoedelijk en de studenten spreken wat makkelijker met ons dan op andere scholen tijdens onze reis. Na de lunch volgt een korte rondleiding over de campus en worden we in een grote zaal ontvangen door de president, vele vice presidenten en (afgestudeerde) studenten. Hanneke en Manita geven een Powerpoint presentatie over het Nederlandse onderwijssysteem en de opleiding van leraren. Yoshimi heeft eerder via de mail laten blijken dat de Japanse leraren erg geïnteresseerd zijn in ons competentiegericht opleiden met een portfolio en assessment. Het belang ven reflecteren en de reflectiespiraal van Korthagen krijgen daarom ook extra aandacht. Hanneke geeft een kleine workshop, zodat men kan ervaren wat reflecteren op een lessituatie m.b.v. Korthagen precies inhoudt. Fijn dat Jules hierbij de opdracht in het Japans kan vertalen, want de Japanners zijn erg verrast door haar werkwijze. Na onze presentatie is er de mogelijkheid tot het stellen van vragen. Uit de eerste vraag, of iedere docent wel geschikt is om een stagiaire te begeleiden, blijkt duidelijk dat de inhoud van de presentatie was overgekomen. Manita legt uit dat in Nederland de begeleiders van stagiaires een opleiding kunnen volgen om hun coachende vaardigheden te versterken, maar dat er uiteraard verschillen zijn in de manier waarop stagiaires worden begeleid in het leren reflecteren.
Yoshimi vervolgt de bijeenkomst met een PowerPoint over de lerarenopleiding in Japan. Het valt ons op dat de studenten slechts 12 weken stage lopen in vier jaar tijd. Na de opleiding begint het echte leren pas in de praktijk, waarbij afgestudeerde leraren gecoacht worden op de school. Na drie jaar, dan zes en tenslotte negen jaar worden leraren op een andere school in de gemeente geplaatst. De overheid heeft het curriculum opgesteld en vindt dat door het laten rouleren van leraren de kwaliteit van het onderwijs op iedere school gelijk wordt gehouden. De gemeente is verantwoordelijk voor de kwaliteitscontrole i.p.v. de scholen zelf. In Japan vindt er om de 10 jaar een onderzoek plaats naar het onderwijssysteem om verbetermogelijkheden te onderzoeken. Dit onderzoek wordt in heel Japan uitgevoerd. Ook docenten dienen na 10 jaar opnieuw een examen te doen, om te testen of ze nog voldoen aan de kwaliteitseisen van de overheid.
Verder wordt er op de lerarenopleiding een grote nadruk gelegd op de pedagogische vaardigheden van de docent. Dit zien we ook aan de grote betrokkenheid van leraren op de scholen bij de opvoeding van leerlingen. Sociale vaardigheden krijgen in het Japanse onderwijs veel aandacht. Ieder kind gaat van 6 tot 15 jaar naar eenzelfde soort school. Speciaal onderwijs bestaat er nauwelijks. Leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben, krijgen die van onderwijsassistenten in de school.
Als afsluiting van onze bijeenkomst is er de mogelijkheid om in groepen met elkaar in gesprek te gaan. Per groep wordt er aan het eind gedeeld wat het gesprek voor ieder heeft opgeleverd. Tijdens de gesprekken horen we dat het curriculum van de overheid van een zodanig niveau is, dat alle leerlingen op school kunnen meekomen. Geen enkele leerling blijft zitten. Zwakke leerlingen krijgen na school extra bijles, zodat ze de toelatingstest voor de vervolgopleiding kunnen halen. De privéscholen selecteren, door toelatingsexamens van een hoger niveau af te nemen, al bij binnenkomst de beste leerlingen. Hierdoor ontstaan er op den duur homogene groepen vanaf de kleuterschool.
Elisabeth besluit om het gesprek met haar gesprekspartner van de workshop te vervolgen. De professor is erg enthousiast over het gesprek en wil graag naar Nederland komen.
Ook tijdens het bezoek aan de lerarenopleiding valt het ons op hoe graag Japanse docenten willen leren van andere landen. Ze zijn zeer geïnteresseerd in de wijze waarop Nederland omgaat met haar multiculturele samenleving, pestproblematiek, de aandacht voor differentiatie in de les, het vakoverstijgend werken in thema’s en het leren samenwerken van leerlingen en leraren.
Na een snelle uitwisseling van visitekaartjes en cadeaus moeten we ons haasten om de bus terug naar Osaka te kunnen halen. Ruim op tijd arriveren we bij de bushalte, om met een voldaan gevoel van ons allerlaatste bezoek aan een school in Japan, terug naar ons hotel te gaan. Wat een ontzettend inspirerende dag hebben we gehad en wat hadden we voor onze reis toch vele vooroordelen over het Japanse onderwijs.
